Στις μέρες μας τα προβιοτικά είναι ένα ιδιαίτερα «μοδάτο» συμπλήρωμα διατροφής! Ο αριθμός των ενηλίκων που λαμβάνουν προβιοτικά ή πρεβιοτικά συμπληρώματα (τα οποία φαίνεται να ευνοούν την καλή λειτουργία του εντέρου), έχει υπερδιπλασιαστεί μέσα στην τελευταία δεκαετία. Παράλληλα, τα προβιοτικά είναι ένα συμπλήρωμα που χρησιμοποιείται πλέον και στα παιδιά. Στις ΗΠΑ τα συμπληρώματα προβιοτικών είναι σταθερά στην κορυφαία πεντάδα των συμπληρωμάτων διατροφής για παιδιά. Όμως, τι ακριβώς είναι αυτά τα χαπάκια που πολλοί από εμάς λαμβάνουμε ως συμπλήρωμα στη διατροφή μας;
Τι είναι τα προβιοτικά και τι τα πρεβιοτικά;
Τα προβιοτικά είναι συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν ζωντανούς οργανισμούς (βακτήρια και ζυμομύκητες), οι οποίοι βρίσκονται φυσιολογικά στο έντερό μας και ωφελούν το πεπτικό μας σύστημα. Τα προβιοτικά που λαμβάνουμε μέσω συμπληρωμάτων ή τροφίμων είναι αντίστοιχα με αυτά που υπάρχουν ήδη στο έντερό μας και ουσιαστικά ενισχύουν τη δράση αυτών. Επομένως, τα προβιοτικά είναι μικρόβια που δύνανται να ζήσουν μαζί μας καθώς είναι φιλικά προς τον οργανισμό, ενώ δρουν ανταγωνιστικά απέναντι σε παθογόνα μικρόβια. Το εντερικό μας μικροβίωμα θεωρείται όργανο του ανθρώπινου σώματος και η επιστήμη σήμερα το μελετά διεξοδικά.
Τα πρεβιοτικά είναι το φαγητό των προβιοτικών. Πρόκειται για άπεπτους υδατάνθρακες όπως η ινουλίνη και κάποιοι ολιγοσακχαρίτες. Τα πρεβιοτικά, δηλαδή, είναι είναι οι άπεπτες φυτικές ίνες των φρούτων, των λαχανικών και των δημητριακών της τροφής ή σύνθετες πρωτεΐνες που αντιστέκονται στη διαδικασία της πέψης όταν περνάνε μέσα από το λεπτό έντερο. Εμείς δεν τα πέπτουμε αλλά κάποια προβιοτικά (μικρόβια) τρέφονται αποκλειστικά με αυτά. Όταν η διατροφή μας είναι πλούσια σε αυτά τότε ευνοείται η ανάπτυξη των ωφέλιμων για το εντερό μας μικροβίων έναντι άλλων. Αυτή είναι και η χρήση τους
Πόσο ωφέλιμα είναι τα προβιοτικά για την υγεία μας;
Τα προβιοτικά χρησιμοποιούνται από την αρχαία Κίνα, όπου οι ειδικοί έδιναν ανθρώπινα περιττώματα για να γιατρέψουν γαστρεντερικές διαταραχές, μια πρακτική που συνεχίζεται ως τις μέρες μας.
Τα τελευταία χρόνια δημοσιεύονται περίπου 1000 μελέτες το χρόνο που διερευνούν το ρόλο των προβιοτικών στην συνολική μας υγεία. Οι περισσότερες έρευνες υποδεικνύουν πως τα σκευάσματα αυτά έχουν ευνοϊκή δράση σε κάποιες ασθένειες ή καταστάσεις. Πιο αναλυτικά:
- Διάρροια: Ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν τη θετική επίδραση των συμπληρωμάτων απέναντι σε διαρροϊκές κενώσεις, ενώ άλλες δεν αναδεικνύυν κάποιο κλινικά σημαντικό αποτέλεσμα. Επισημαίνεται πως η χρήση προβιοτικών φαίνεται να έχει καλύτερο αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση ή την πρόληψη της διάρροιας σε παιδιά από ότι σε ενήλικες,. Παράλληλα, υπάρχει πλήθος μελετών που υποστηρίζουν πως τα προβιοτικά βοηθούν στην πρόληψη της διάρροιας από αντιβιοτικά. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη περίπτωση δε βοηθούν όλα τα είδη προβιοτικών και χρειάζεται προσεκτική χορήγηση ανάλογα με τη νόσο και το αντιβιοτικό.
- Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ): Στην συγκεκριμένη γαστρεντερική διαταραχή οι μελέτες έχουν αντικρουόμενα αποτελέσματα. Το ΣΕΕ χαρακτηρίζεται από έντονο κοιλιακό άλγος, φουσκώματα, ευαισθησία στο έντερο, διάρροια κλπ. Ορισμένα προβιοτικά φαίνεται να βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ, ενώ άλλα μπορεί και να επιδεινώνουν την κατάσταση. Οι ειδικοί οφείλουμε να κρίνουμε πάντα ανάλογα με τον ασθενή και τα συμπτώματα που αυτός εμφανίζει.
- Φλεγμωνόδεις νόσοι το εντέρου: Οι κυριότερες είναι η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος Chron. Για την πρώτη υπάρχουν αρκετές μελέτες που δείχνουν ευεργετικά αποτελέσματα για τη χρήση προβιοτικών, με κάποιες έρευνες να δείχνουν συγκρίσιμα αποτελέσματα με την αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή. Στην νόσο Chron, αν και υπάρχουν κάποια ενθαρρυντικά αποτελέσματα, είναι ακόμα νωρίς για επιβεβαιωμένες συστάσεις.
- Ατοπική δερματίτιδα: Δύο μεγάλες μελέτες σε ετοιμόγεννες και θηλάζουσες μητέρες έδειξαν πως τα μωρά τους είχαν μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης εκζέματος αν οι μητέρες λάμβαναν προβιοτικά. Ωστόσο, άλλη έρευνα σε παιδιά δεν έδειξε σημαντικά αποτελέσματα στην βελτίωση του εκζέματος. Επομένως, προς το παρόν δεν υπάρχουν συστάσεις για την χρήση των σκευασμάτων.
Πόσο ασφαλής είναι η χρήση προβιοτικών;
Γενικά η χρήση τους θεωρείται ασφαλής από τον υγιή πληθυσμό, γεγονός που εξηγεί τη μεγάλη εμπορική επιτυχία τους. Επομένως, αν χρησιμοποιούμε προβιοτικά, δεν θα έχουμε κάποια σοβαρή επίπτωση στην υγεία μας και πιθανότατα θα δούμε και ευεργετικά αποτελέσματα. Ωστόσο, ας έχουμε υπόψιν μας αναφερόμενες παρενέργειες όπως δυσκοιλιότητα, φούσκωμα, λόξυγγας, ναυτία κ.α.
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται σε ανοκατεσταλμένους ασθενείς, σε σοβαρές νόσους του εντέρου και άλλες παθήσεις.